Kemalpaşa Tarihi ve Coğrafi Yapı
Kemalpaşa Tarihi ve Coğrafi Yapı
1. KENTİN BÖLGE İÇİNDEKİ YERİ
İlçemiz, İzmir’in 29 km. doğusunda, İzmir-Ankara Karayolunun 8 km. güneyinde yer almaktadır. Doğusunda Turgutlu, kuzeyinde Manisa, batısında Bornova ve İzmir merkez, güneyinde Torbalı ve Bayındır bulunmaktadır. Yüzölçümü 658 km2 olup, rakımı 225 metredir.
Kemalpaşa İlçesi güney batısındaki en yüksek noktası 1510 metre olan Nif Dağları ile kuzeyinde kuzeyindeki Manisa Dağları arasında yer alan oldukça verimli ovada kuruludur.
İlçenin en önemli akarsuyu Nif Çayıdır. Bu çay ilçe sınırlarına Ulucak’ın batısından girer ve Kemalpaşa Ovasından doğuya doğru akarak Manisa’da Gediz Irmağına dökülür.
1.1. Bölgenin Yönetimsel Yapısı, İdari Bölünüşü:
İlçemizin Merkeze bağlı 6 toplamda; 48 Mahallesi bulunmaktadır. Mahalleler yerleşim durumu itibarıyla;
-İzmir – Ankara Karayolu
-Kemalpaşa – Turgutlu Yolu
-Kemalpaşa – Torbalı yolu güzergahlarında toplanmışlardır.
2. KENTİN MEKAN OLUŞUMU
2.1.Tarihsel Gelişim ve Tarihsel Çevre:
Kemalpaşa ilçesinin tarihteki adı, Yunanca’da gelin anlamına gelen “Nif” olmuştur. İlçenin bu adı almasında yaz kış yeşillikler içinde olması, özellikle bahar aylarında kiraz ve meyve ağaçlarının çiçek açması ile bir gelin görünümünü alması etkili olmuştur.
İlçemiz Smryna (İzmir) Kenti ile İlydia (Sardes) arasında bir geçiş noktası olması nedeniyle antik çağlarda birçok yerleşime sahne olmuş, özellikle Bizans ve Osmanlı dönemlerinde dikkate değer boyutta iskan görmüştür.
Kemalpaşa ve Çevresi, Saruhan Baba Sultan Kutbeit zamanında, Hacı Emet Bey tarafından fethedilerek Saruhanlı Beyliğine katılmıştır. Daha sonra I. Murat zamanında Osmanlılar tarafından fethedilmiştir.
Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde İlçemiz hakkında şu bilgiye yer vermiştir. “Kalesi yalçın bir kaya üzerinde, 5 köşeli, 2 kapılı, 200 adımlık içindeki ve altındaki kubbelerden akan soğuk sular vardır. İçinden elini uzatıp bir iki tas su çıkarmak mümkün değildir.”
Kemalpaşa Merkez yerleşiminde yer alan Çarşı Camii kapısındaki taşın üzerinde ise “1306 sabahın hıfzı leyhinde (gece yarısı) yandı bu çarşı” diye yazdığından ilçenin 1890 yılında büyük bir yangın geçirdiği anlaşılmıştır.
Nif yerleşimi, Saruhanlı Sancağına bağlı bir bucak iken 1900 yılında İzmir İline bağlanmış, 1901 yılında kaza olmuştur.
16 Mayıs 1922 tarihinde Yunan işgaline uğrayan “Nif” şehri daha sonra 8 Eylül 1922 sabahı Savandağ Mevkiinde yapılan küçük bir çarpışmayı müteakip Türk askerleri tarafından saat 15:00’te kurtarılmış ve Hükümet Konağına Bayrağımız çekilmiştir. Büyük kurtarıcımız Atatürk 8 Eylül 1922 günü İlçemize gelmiş ve o zaman düşman karargahı olan bir dönem Askerlik Şubesi olarak kullanılan bina Kemalpaşa Belediyesi tarafından Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü olarak hizmet vermektedir.
O güne kadar “Nif” olan ilçemizin adı, Ulu Önder Mustafa Kemal ATATÜRK’ ün ilçede konaklaması nedeniyle Cumhuriyetin ilanından sonra ilçemizin adı “Kemalpaşa” olarak değiştirilmiştir.
3. FİZİKSEL YAPI – ÇEVRESEL KAYNAKLAR
3.1. Jeomorfolojik ve Topoğrafik Eşikler:
Ege Bölgesi’nin doğu-batı doğrultulu ve geniş tabanlı ovaları ile onları birbirinden ayıran aynı doğrultudaki dağ sıraları bulunmakta, İzmir İlinin yüzey şekilleri oldukça parçalı ve çeşitli bir yapı göstermektedir. Gediz Ovası İl sınırlarına girmeden önce Spil (Manisa) Dağı engeliyle karşılaşarak ikiye ayrılır. Bir kol körfezi andırır biçimde Spil Dağının güneyine gidip Nif (Kemalpaşa) Ovasını oluşturur. Bu ova 260 m. Yüksekliğindeki Belkahve eşiği işe İzmir Körfezi kıyısındaki yer alan ovadan ayrılır. Ovanın öteki kolu ise Spil Dağı’nın kuzey yamacını izleyerek İl topraklarına girer ve Dumanlıdağ ile güneyindeki Yamanlar Dağı arasında sıkışarak Menemen Boğazını oluşturur. Bu boğazın batısında da geniş bir kıyı ovası olan Menemen Ovası yer alır.
Topoğrafik özelliği düzensiz duyarlı olmayan bir çanakla çökelmiştir. Formasyonun bol metamorfik kırıntılı kum taşları, metamorfik kaynak alanını belirler. Bunların içinde az da olsa kömürleşmiş bitki kalıntılarının beslenmesinin karadan olduğunu belirler. Çizgisel sınırla şeylerin üzerine gelen çakıl taşlarının oygu-dolgu yapıları kuvvetli akıntılarının olduğunu gösterir. Filiş istifi içinde türbidit sıralanımları oldukça yaygındır. Bunlar alt seviyelerde bol biyoherm döküntülü kireç taşı mercekleri, daha üstte farominifer kalıntıları kapsar. Oturma ve kayma yapıları gözlenebilir. Olsstosrromolfasiyesler içerdikleri değişik bloklar ve geometrileri ile derin deniz kanyonlarındaki kanal dolgularına benzerlerse de bunların birçok kesimindeki yığışmaları ve tütbitilere geçişli oluşları taşınmasa da bulantı akıntılarının etkili olduğunu düşündürürü.
3.2. İklim:
İlçe, Akdeniz ikliminin etkisinde yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. İlçenin iklimi İzmir’e göre biraz serttir. Sıcaklık 2-5 C0 farklılık hakim rüzgar yönü SE dir. Ortalama yıllık toplam yağış miktarı 1050 mm dir. Zemin don derinliği 5 cm dir.
3.3. Bitki Örtüsü:
İlçe yüzölçümünün yaklaşık % 60’ı (33.611 ha) ormanlarla kaplıdır. Orman ağaçlarını meşe, kızılçam ve karaçam ağaçları oluşturur. Ayrıca Akdeniz iklimi tipik bitki örtüsü olan makilik ve bozuk baltalık alanlar vardır.
3.4. Jeolojik Durum, Deprem, Akarsular, Taşkın Dururmu:
Bölgesel Jeoloji; Nif Dağı-Spil Dağı diliminde orta kesim oluşturan yerleşim bölgesinin çevresel jeolojik durumu temelde filiş ve moloz çökelleridir. İzmir Filişi adı ile bu temel temel kayalar Kretase yaşlıdır. Ayrıntılı jeolojik etüdlerde Belkahve Formasyonu adı ile simgelenir. Belirgin filiş karakterleri taşıyan kireç taşlı bloklu kırıntılı kayalar Belkahve Formasyonu adı altında ayırt edilmiştir.
34.000 – 44.000 N enlemleri ile 25.000 – 32.000 E meridyenleri arasında kalan Batı Anadolu ve civarı, tektonik bakımdan oldukça aktif bir özellik taşımaktadır. Özellikle Muğla ve İzmir Sismotektonik Yöreleri, sık sık şiddetli depremlere sahne olmuştur. İzmir-Kemalpaşa yöresinde yıllardır büyük deprem olmamıştır.
İlçenin en önemli akarsuyu Nif Çayı’dır. Bornova Çiçekli Köyü’nden doğan Nif Çayı, Kemalpaşa Ovasını geçerek Manisa İl sınırları içerisinde Gediz’e dökülür. Nif Çayı, Spil ve Nif Dağları eteklerinden akan, yazın kuru birçok derecik tarafından beslenir. DSİ Müdürlüğü çalışma planları çerçevesinde İlçemiz Nif Çayı yatağında düzenli olarak taşkın önleme programları uygulandığından taşkın sorunu yaşanmamaktadır.
3.5. Toprak Kabiliyeti, Sulama:
İlçe toprakları, dağlık alanlarda kretase kalker, Nif Çayı ve etrafında alüvial depozitler ve dağ etekleri ile ova arasında kalan alanlarda taşınmış özdekler şeklinde bir yapı gösterir. İlçenin topraklarının büyük bir bölümü kalkersiz kahverengi topraklar sınıfına girmektedir. Akarsu havzalarının düz bölümlerini oluşturan alüvyonel araziler geniş bir alanı kapsamaktadır. İlçe toprakları bu haliyle her türlü tarımsal faaliyete uygun bir yapı sergiler.
İlçenin zengin yer altı ve yüzeysel su kaynakları, su kullanımına dönük sanayinin Kemalpaşa İlçesinde kurulmasında etkili olmuş ancak bu süreçte ovadaki su seviyelerindeki önemli düşüş tarımsal faaliyetleri sekteye uğratmıştır. Sulama kaynağı olarak çoğunlukla yer altı su kaynakları kullanılmakta, damlama sistemi yöntemi ile sulama değişen koşullarda önem kazanmaktadır.
3.6. İçme ve Sulama Suyu Kaynakları:
İlçedeki içme ve kullanma suyu ihtiyacı gerek sanayi gerekse yerleşim birimlerinde sondaj yoluyla yer altı su kaynaklarından karşılanmaktadır. Öte yandan bu kaynakların tükenişi dikkate alınarak Yiğitler Mahallesinde Yiğitler Çayı üzerinde içme ve kullanma su ihtiyacına yönelik DSİ Müdürlüğünün baraj kurma çalışmaları bulunmaktadır. Örnekköy Mahalesinin güneyinde Savanda Göleti mevcuttur.
4. KENTSEL NÜFUS – DEMOGRAFİK YAPI
İlçemiz Merkez, Belde ve Köylerin Nüfusları :
|
Yerleşim Birimi
|
1990
|
1997
|
2000
|
2007
|
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
|
Merkez
|
16.354
|
21.178
|
25.448
|
37.126
|
67.607
|
69.605
|
71.409
|
73.423
|
74.990
|
|
Beldeler
|
20.386
|
21.178
|
23.459
|
25.836
|
|||||
|
Köyler
|
19.335
|
22.737
|
24.207
|
18.815
|
19.540
|
19.479
|
19.867
|
20.008
|
19.841
|
|
Genel Toplam
|
56.075
|
65.093
|
73.114
|
81.777
|
87.147
|
89.084
|
91.276
|
93.431
|
94.831
|
İlçemiz Merkez, Mahalle Nüfusları :
6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Resmi Gazete 6.12.2012)
|
Yerleşim Birimi
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016
|
|
Merkez, Tüm Mahalleleriyle Birlikte
|
97.499
|
99.626
|
101.693
|
………….
|
|
Genel Toplam
|
97.499
|
99.626
|
101.693
|
…………
|
4.1. Kentsel Nüfus Değişimi:
Kemalpaşa Nüfusu 1970’lerden sonra bir artış sürecine girmiştir. Bu artışta sanayinin rolü büyüktür. 1990’larda ise ikinci konut ve rekreasyonel etkinlikler Kemalpaşa nüfusuna yeni bir boyut ve hareketlilik kazandırmaya başlamıştır. İzmir-Ankara Karayolu üzerinde yoğunlaşan sanayi ve nüfusun dışında Kemalpaşa-Torbalı aksında ve bazı mahallelerde turizm ile ilgili kullanımlar artmaya başlamıştır. Kemalpaşa’da nüfus potansiyelinin sanayi ile artmasının yanı sıra nüfusun dağılışında da değişmeler görülmüş, bazı mahalleler alansal olarak büyürken bazıları küçülmüştür. İzmir-Ankara ve İzmir Kemalpaşa yolu üzerindeki yerleşim yerlerinin
büyüdüğü, dağ ve dağ eteği düzlüklerinde sınırlı tarım arazilerine sahip yoldan uzak yerleşim yerlerinin ise nüfus kaybettiği ya da en azından göç almadığı dikkat çekmektedir. Kemalpaşa’da sanayinin mahallelere kayması, kentsel nüfusun yanında kırsal nüfusun da artmasını sağlamıştır.
4.2. Kente Göç-Kentten Dışa Göç:
Kemalpaşa nüfusunun başlıca özelliği ülke bütünlüğünde olduğu gibi sürekli artış göstermesidir. Kemalpaşa’nın nüfus gelişimi sanayinin gelişme aşamalarını yakından izlemiştir. Sanayinin geldiği yerleşim yerlerinde nüfusları hızla artmıştır. Kemalpaşa’nın toplam nüfusun dönemler itibariyle 1950-1975 yılları arasında daha yavaş, 1975’lerden sonra sanayileşme ve kentleşme çabalarına paralel olarak daha hızlı artış göstermiştir.
4.3. Sosyal Durum:
İlçemizin gelişmeye uygun bir yapı arz etmesi, toplu konut alanında bulunması ve endüstriyel gelişmeler nedeniyle yoğun ölçüde göçe maruz kalmaktadır. Bu itibarla; altyapı, ekonomik yetersizlikler, sağlık ve okuma-yazma gibi sorunlar sosyal hayatı olumsuz yönde etkilemektedir.
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfımız, objektif kriterleri dikkate alarak yoksullara, hastalara ve ihtiyacı olan vatandaşlarımıza ihtiyacı doğrultusunda gerekli olan gıda, giyim, ilaç, yakacak ve para yardımı yapmaktadır.
İlçenin geçim kaynakları tarım, hayvancılık ve sanayidir. İlçe nüfusunun %60’ ı tarım ve hayvancılıkla uğraşmakta, %40’ı ise ilçemiz sınırları içinde kurulu bulunan çok sayıda sanayi tesisi ile besi çiftliklerinde çalışmaktadır.
İlçemiz İzmir’e yakın olması sebebiyle halkın sosyal ihtiyaçlarını İzmir’den karşılaması bir açıdan Kemalpaşa’ nın aleyhine olmuştur.
4.4. Kültür Durum:
İlçemizde, erken kalkolitik çağdan başlayarak Bizans dönemine kadar uzanan çok önemli arkeolojik verilere ulaşılmıştır. Bu tespit ve çalışmalar arasında Ege Bölgesi Arkeoloji Kronolojisine yeni bir boyut kazandıran Ulucak Höyük çalışmaları ayrı bir öneme sahiptir. Ayrıca Çambel Mahallesi civarında İlydia geleneğinde birçok tümülüs bulunmaktadır.
İlçemizin bu tarihi değerleri yanında ormanlarla kaplı dağları, yaylaları, piknik alanları , tarihi kalıntıları ile çok zengin kültür ve tabiat varlıklarına sahiptir .
.5. İlçe Mahallelerinin Yapısı ve Nüfus Yoğunlukları:
İlçe Merkezi 6 mahalleden oluşmaktadır. M. Akif Ersoy Mah. , Atatürk Mah. , Sekiz Eylül Mah. Soğukpınar Mah. , Çiniliköy Mah (2 km) Örnekköy Mah.(5 km) dir. Geri kalan 42 mahallemizin yerleşimi Nif Dağı-Spil Dağı eteklerinde kurulmuştur.
4.6. Nüfusun Sektörel Dağılımı ve Yaş Grupları:
Kemalpaşa’da nüfusun yapısal özellikleri sanayileşme sürecinin sonucu olarak değişim yaşamaktadır. Yılların tarım kasabası olan Kemalpaşa sanayi ile bu kimliğinden uzaklaşmıştır. Nüfusun yaş yapısı göçle değişmiş, çocuk ve yetişkin nüfusu artarken yaşlı nüfus oranı aynı hızda artış göstermiştir.
5. NÜFUSUN EĞİTİM VE KÜLTÜR YAPISI
İlköğretimde % 100’e, okul öncesi eğitimde % 40’a yakın okullaşma oranlarına ulaşılmış olmasına rağmen hızla göç olması nedeniyle kent kültürünün oluşma oranının ve hızının çok düşük olmasına neden olmaktadır. İlçemizde eğitim düzeyi yüksek olup, okuryazarlılık oranı % 99’dur. İlçemizde : 2 Anaokulu, 35 İlköğretim, 25 Ortaöğretim, 12 Lise olmak üzere toplam 74 okulumuz bulunmaktadır.
2015–2016 Eğitim ve Öğretim yılında; 8769’u kız, 9746’sı erkek olmak üzere 18315 öğrenci ve 1085 öğretmenle eğitim - öğretime devam edilmektedir.
6. EKONOMİK YAPI
Tarımsal Yapı ve Üretim:
İlçe toplam arazilerinin niteliksel dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
|
Arazinin Niteliği
|
Alanı (Ha)
|
Yüzdesi (%)
|
|
Tarım Arazisi
|
22.925
|
34.99
|
|
Çayır-Mera
|
200
|
0,31
|
|
Orman Fundalık
|
33.611
|
51,29
|
|
Tarım Dışı Araziler
|
8.789
|
13,41
|
|
T O P L A M
|
65.525
|
100
|
2015 yılında ilçemizde tarım arazilerinin 71,45’inde sulamalı tarım yapılmıştır.
|
Tarım Arazisi
|
Alanı (Ha)
|
Yüzdesi(%)
|
|
Sulanan Tarım Arazisi
|
16.380
|
71,45
|
|
Kuru Tarım Arazisi
|
6.545
|
28,55
|
6.1- Bitkisel Üretim
2015 yılı tarımsal faaliyetleri sonucunda ürün desenine bağlı olarak gerçekleşen arazi dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir
|
Ürün Sektörü
|
Alanı (Ha)
|
Yüzdesi (%)
|
|
Tarla
|
3.421,8
|
14,93
|
|
Sebze
|
664,7
|
2,90
|
|
Bağ
|
3.365
|
14,68
|
|
Zeytin
|
5.700
|
24,86
|
|
Meyve
|
9.670,7
|
42,18
|
|
Süs Bitkileri
|
13
|
0,06
|
|
Örtü altı
|
0,5
|
0,0022
|
|
Kav.-Fidanlık
|
90
|
0,39
|
2015 itibariyle itibariyle İlçemizdeki mevcut ağaç sayıları şu şekildedir.
|
Cinsi
|
Adet(1000)
|
|
Kiraz ağaçları
|
2.620
|
|
Zeytin ağaçları
|
1.488
|
|
Şeftali ağaçları
|
374
|
|
Üzüm (bağ omcası)
|
5.000
|
2015 yılı üretim verileri aşağıdaki gibidir.
|
Ürün Cinsi
|
Üretim Miktarı (Ton)
|
Üretim Değeri (TL)
|
Ortalama Kilogram Fiyat (TL)
|
|
Kiraz
|
42.256
|
295.792
|
6,0-8,0
|
|
Şeftali
|
9.402
|
21.155
|
2,0-2,5
|
|
Çekirdeksiz Kuru Üzüm
|
1.200
|
7.800,00
|
5-8
|
|
Zeytinyağı
|
780
|
12.480,00
|
15-17
|
6.2- Hayvansal Üretim
2015 yılı itibariyle ilçede üretilen hayvansal ürünler ve miktarları aşağıdaki tablodaki gibi gerçekleşmiştir.
|
Ürünün Cinsi
|
Üretim miktarı (Ton)
|
|
Süt
|
14.660
|
|
Kırmızı Et
|
15.772
|
|
Beyaz Et
|
247.611
|
|
Yumurta
|
96.500.000
|
2015 yılı Kemalpaşa İlçesinde hayvan mevcudu aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
|
Hayvanın Cinsi
|
Sayısı (Adet)
|
|
|
Sığır
|
Kültür
|
14760
|
|
Yerli
|
1925
|
|
|
Koyun
|
9024
|
|
|
Keçi
|
6526
|
|
|
Deve
|
18
|
|
|
Kümes Hayvanları
|
4.500.000
|
|
|
Tek Tırnaklı
|
220
|
|
|
Arı (Kovan)
|
23000
|
|
İlçemizde Gübre Bayileri ve Yem Depolama ve Satış Yerleri
- İlçemizde 2015 yılı itibariyle ruhsatlı 22 adet gübre bayii mevcuttur.
- İlçemizde 2015 yılı itibariyle ruhsatlı 40 adet yem depolama ve satış yeri mevcuttur.
6.3. Sanayi Sektörü:
1970’li yıllara kadar bir tarım kasabası niteliğindeki İlçemiz 1974 – 1975 yıllarında başlayan sanayileşme süreci ile bu kimliğinden uzaklaşmıştır. Sanayinin İzmir’den sonra Kemalpaşa İlçesine genişlemesine etken olan şartlar;
İlçemizde, Kemalpaşa Organize Sanayi Bölgesi ve Bağyurdu Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 2 Organize Sanayi Bölgesi mevcut olup, organize sanayi bölgeleri içinde ve dışında faaliyet gösteren 500’ün üzerinde sanayi kuruluşu mevcuttur. Toplam istihdam 25.000’in üzerinde olup, istihdamın yaklaşık %20’si Kemalpaşa’dan geri kalan %80’i ise İzmir’den karşılanmaktadır.
- İlçenin İzmir ve ihracat açısından limana yakınlığı,
- İzmir-Ankara karayolu aracılığı ile iç bölgelere ulaşımın kolay olması,
- Ucuz arazi ve genişlemeye elverişli alan varlığı,
- Zengin yeraltı suyu potansiyeli olarak değerlendirilebilir.
- Bölge istihdamı :24.600 kişi
- Toplam ihracat : 2,2 milyar ABD Doları
- Toplam İthalat : 1,8 milyar ABD Doları
- İşlem Hacmi : 7 milyar ABD Doları
